Reactie op het artikel “Bedreiging of nieuwe kans?” van Luk Vanmaercke in Kerk & Leven
21-06-2015
Hierna volgt per onderdeel de integrale tekst van dhr. Vanmaercke (cursief), gevolgd door mijn commentaar.
Op 22 mei stemden de Ieren per referendum in met de openstelling van het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht. Daarmee is Ierland het negentiende land in de wereld dat het zogenaamde homohuwelijk – eigenlijk een foutief woord – invoert.
Commentaar: Inderdaad is dat een foutief woord, want een huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht is een fout tegen het woordenboek, zoals kardinaal Danneels eens gezegd heeft. De relatie tussen man en vrouw is namelijk de bestaansreden van het huwelijk. Zonder de identiteit van man en vrouw, zou er van een huwelijk in de geschiedenis nooit sprake zijn geweest.
In de media werd dit geduid als een nederlaag voor de Kerk, maar is dat de enige manier waarop katholieken naar dat thema kunnen kijken?
Commentaar: Het was niet alleen een nederlaag voor de Kerk, het is een nederlaag voor de mensheid, zoals kardinaal Pietro Parolin van het Vaticaan zei. Het huwelijk gaat inderdaad niet alleen de Kerk aan, omdat het te maken heeft met een fundamentele werkelijkheid die voor iedereen belangrijk is, namelijk dat de mensheid bestaat dankzij de relatie tussen man en vrouw. De institutionele, maatschappelijke erkenning van de waarde van die relatie, is het huwelijk.
Vooreerst iets opmerkelijks: veel van de landen waar holebi’s kunnen huwen, hebben een katholieke achtergrond, zoals Spanje, Portugal, Argentinië en uiteraard ook België. Moeten we concluderen dat die landen nu afrekenen met hun katholieke verleden, of is de katholieke gedachte dat alle mensen gelijk(waardig) zijn hier juist diep in de samenleving doorgedrongen? Ligt het katholieke gedachtegoed eigenlijk aan de basis van die evolutie? Die vragen zijn best een sociologische studie waard.
Commentaar: Dat de gedachte van gelijkwaardigheid tussen mensen meespeelt, is zeker een feit, maar dat is niet het enige. Meer specifiek gaat het over het idee dat gelijkwaardigheid tussen mensen betekent dat we ook zogenaamde seksuele diversiteit als gelijkwaardig moeten beschouwen, vanuit het idee dat mensen niet kiezen voor hun seksuele gevoelens en geaardheid, en dat zeker zolang er sprake is van waarden zoals trouw, zorg voor elkaar, liefde, er geen kritiek mag geleverd worden op het seksueel gedrag zelf. Met andere woorden, er wordt abstractie gemaakt van de biologische realiteit van man of vrouw als basiselement voor een seksuele relatie, en er wordt alleen rekening gehouden met spirituele elementen. Dit gaat in de richting van een gnostische visie waarbij het lichaam van de mens iets bijkomstig is, en alleen het innerlijk telt. Dit is in feite helemaal geen christelijke, laat staan katholieke visie, want het christendom waardeert zowel ziel als lichaam, beiden als essentiële elementen van onze menselijke waardigheid! We mogen ook niet vergeten dat er net vanuit katholieke/christelijke hoek ook veel tegenstand georganiseerd is in diverse landen tegen deze wetswijziging en zoals bijvoorbeeld in Spanje en Frankrijk ging die wet uit van een socialistische, niet bepaald christelijk geïnspireerde, overheid.
Ons land was het tweede – na Nederland – om het huwelijk open te stellen voor mensen van hetzelfde geslacht. Dat gebeurde al in 2003, met een zeer brede meerderheid, van links over centrum tot rechts, van gelovige tot ongelovige politici, zelfs over de grenzen van meerderheid en oppositie. We kunnen zonder overdrijven zeggen dat het hele proces rimpelloos verliep. Ook in de samenleving was nergens sprake van groot protest, zelfs de Kerk roerde zich nauwelijks.
Commentaar: Wat hierbij zelden of nooit vermeld wordt, is de invloed van de evolutie van seksuele moraal onder invloed van de seksuele revolutie en het algemeen gebruik van anticonceptie. De westerse wereld is al ongeveer een eeuw druk bezig met het ophemelen van onvruchtbare seks. Het vergemakkelijken van echtscheiding minimaliseert de band tussen kinderen en ouders en suggereert dat het huwelijk op zichzelf genomen onvruchtbaar is. Anticonceptie heeft als essentiële boodschap dat seksueel plezier niet beperkt mag worden door de verantwoordelijkheid die samenhangt met het verwekken van een kind. Door de nadruk op seksuele vrijheid is de stap naar losbandigheid snel gemaakt en als gevolg daarvan ook abortus om de ‘ongelukjes’ door het falen van anticonceptie op te lossen. In een dergelijke cultuur heeft men geen argumenten meer ten opzichte van homoseksualiteit of een homohuwelijk, aangezien een groot aantal huwelijken al bewust onvruchtbaar gemaakt zijn. Veel huwelijken hebben niets meer te maken met het belang van het voortbestaan van de mensheid of het opvoeden van burgers in functie van de toekomst van de maatschappij. Er is dan ook geen echt openbaar belang noch bijzonder groot persoonlijk belang meer gemoeid met een dergelijke visie op het huwelijk. Je zou zelfs kunnen zeggen dat de aanvaarding van homoseksualiteit eerder de bevestiging is van deze visie op huwelijk en seksualiteit, waarbij vruchtbaarheid onbelangrijk of zelfs gewoonweg een belemmering is geworden voor het geluk. (Bron: “Gay Marriage and the Next Gulag”, door Dr. Jeff Mirus).
Sindsdien treden in ons land jaarlijks zo’n duizend koppels van hetzelfde geslacht in het huwelijk. Dat is vooralsnog slechts een fractie van het totale aantal huwelijken, ongeveer 40.000 per jaar. Opmerkelijk: tot dusver zijn er procentueel minder echtscheidingen bij holebi’s dan bij hetero’s. Het wordt interessant om te zien of dat zo blijft. Wie lang heeft moeten knokken om te mogen trouwen, is misschien meer aan het huwelijk gehecht?
Commentaar: Door het grote aantal echtscheidingen, het veel lagere aantal huwelijken dan enkele decennia geleden, de veralgemeende praktijk van ongehuwd samenwonen en allerlei vormen van seks buiten het huwelijk, heeft het huwelijk de laatste decennia veel waarde verloren. Om die reden is het net bevreemdend dat een bepaalde groep mensen plots zoveel belang hecht aan het huwelijk, door bovendien het huwelijk te willen veranderen in iets dat het bijna nooit in de geschiedenis geweest is! Is dat plotse belang dat aan het huwelijk gehecht wordt niet eerder te verklaren doordat men de maatschappelijke status die het huwelijk in de geschiedenis en in de wereld gekregen heeft, wil verwerven voor de eigen seksualiteitsbeleving? Het huwelijk als statussymbool, als erkenning dat een bepaalde vorm van seksualiteit maatschappelijk aanvaard is? Dit is ook wat geantwoord werd tijdens de discussies in België over de uitbreiding van het huwelijk naar koppels van hetzelfde geslacht, toen men met deze kritische bedenking geconfronteerd werd. David Blankenhorn schrijft in zijn boek, “the Futur of Marriage”, dat de hedendaagse uitbreiding van het huwelijk naar koppels van hetzelfde geslacht, een typisch fenomeen lijkt voor samenlevingen waar het huwelijk aan waarde verloren heeft! Als tweede opmerking moet er gezegd worden dat het algemeen vanuit de holebibeweging ook erkend wordt dat mannen veel meer geneigd zijn om een zogenaamde ‘open relatie’ aan te gaan met elkaar dan vrouwen onderling of mannen met vrouwen. Dat wil zeggen dat in dergelijke ‘open relaties’ men principieel zich niet seksueel wil beperken tot de eigen partner en dat ook gezamenlijk afspreekt! In een dergelijke visie op relaties, staat men natuurlijk nog verder van wat het huwelijk voordien in de samenleving eigenlijk betekende, namelijk dat je ook seksueel monogaam leeft. Het is ook net die levenslange seksuele monogamie die in het algemeen sinds de seksuele revolutie sterk onder druk is komen te staan. Verder is uit statistieken ook gebleken dat romantische relaties tussen vrouwen, hoewel seksueel sterk monogaam, toch minder stabiel zijn in de tijd, dit zowel in vergelijking met relaties tussen mannen als tussen mannen en vrouwen.
Onder katholieken blijft het onderwerp desalniettemin gevoelig. Bisschoppen die openingen creëren, krijgen ook tegenwind, zoals Mgr. Johan Bonny mocht ondervinden, of gaan zeer omzichtig te werk, zoals Mgr. Jean-Pierre Delville (zie het artikel hiernaast). Veel gelovigen vinden ondertussen het homohuwelijk de normaalste zaak van de wereld, maar net zo goed zijn er anderen die er een ondermijning van het instituut huwelijk in zien. In een gezonde democratie moeten beide meningen overigens een plaats hebben, met respect voor elkaar en zonder onderlinge verwijten.
Commentaar: Wat betreft de opening die Mgr. Johan Bonny gecreëerd heeft, kan ik antwoorden dat zijn woordvoerder, Olivier Lins, geschreven heeft aan mij persoonlijk dat het niet zijn bedoeling was om te verwijzen naar homoseksualiteit zelf of naar een zegening van hun relatie, laat staan erkenning van zoiets als een homohuwelijk. Ik citeer letterlijk uit zijn antwoord: “Op de homoseksuele relatie zitten volgens de katholieke traditie terechte beperkingen wat de complementariteit van man en vrouw betreft, zoals deze in de scheppingsorde staat ingeschreven. Dat verklaart waarom de Kerk het sacrament van het huwelijk niet openstelt voor homoseksuele echtparen.”
Het wettelijke homohuwelijk is intussen in ons land al twaalf jaar een feit. En steeds meer landen zullen volgen. Voor mensen die het daar moeilijk mee hebben, kan het nuttig zijn om eens op een andere manier naar het fenomeen te kijken. Kunnen we huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht niet beter als een nieuwe kans zien, in plaats van als een bedreiging? Want de invoering ervan toont juist aan dat regeringen en parlementen het huwelijk niet beschouwen als een voorbijgestreefd instituut, maar nog steeds als iets waardevols, waarin ze blijven investeren. Op die manier bekeken, is die nieuwe evolutie goed nieuws voor al wie het huwelijk genegen is.
Commentaar: Als men belang hecht aan het huwelijk, maar men heeft een fundamenteel andere visie op het huwelijk gecreëerd, dan is er weinig reden om dit als goed nieuws te beschouwen. Men kan er niet omheen dat het huwelijk traditioneel gezien in de geschiedenis overweldigend werd beschouwd als gebaseerd op de seksuele relatie tussen man en vrouw. Het zou naïef zijn om te denken dat er geen sprake is van een fundamenteel verschil in visie op het huwelijk, wanneer iets dat vroeger evident was, nu plotseling als een uiting van fobie en discriminatie wordt voorgesteld. Stellen dat de relatie tussen man en vrouw niet fundamenteel is voor het huwelijk, maakt abstractie van de reden waarom het huwelijk zo’n universele, tijdloze waarde heeft gekregen. Het is net omdat de relatie tussen man en vrouw een uitdrukking is van de meest wezenlijke betekenis van ons bestaan, van de menselijke identiteit in zijn complementariteit tussen de twee geslachten, dat die relatie in de vorm van een huwelijk zoveel respect gekregen heeft in ontelbare culturen en tijden. Onvermijdelijk gaat er dan ook iets fundamenteels verloren wanneer de visie op het huwelijk abstractie maakt van dit gegeven door het te bekijken vanuit een geslachtsneutraal perspectief.
En uiteindelijk blijft de essentie van het huwelijk toch dat twee mensen bewust en – in principe – levenslang voor elkaar kiezen. Dat ze zich publiek engageren om elkaar een leven lang bij te staan, in mooie en moeilijke momenten? Als holebi’s het recht op huwen opeisen, moeten we hen dan niet zien als bondgenoten in de strijd voor duurzame relaties?
Commentaar: De essentie van het huwelijk is niet alleen dat twee mensen voor elkaar kiezen. Als dat zo zou zijn, zou er bijvoorbeeld geen probleem mogen zijn om het huwelijk ook open te stellen voor broers en zussen als zij daarvoor kiezen. Het huwelijk heeft ook een seksuele connotatie en seksualiteit verwijst per definitie naar het bestaan van man en vrouw, want zonder het elkaar aanvullend onderscheid tussen man en vrouw, zou seksualiteit gewoonweg niet bestaan in haar huidige vorm, doordat de geslachtsorganen gemaakt zijn net op basis van dat onderscheid tussen man en vrouw. Het huwelijk noodzakelijk beperken tot een verbintenis tussen slechts twee mensen wordt dan trouwens ook irrationeel, want drie mensen die elkaar graag zien en willen samenleven en voor elkaar zorgen, waarom zouden die niet mogen trouwen met elkaar? Dat noemt men dan “polyamorie” en daarvan kon men de vertegenwoordigers zien op de gay pride dit jaar in Brussel! De exclusiviteit tussen man en vrouw vindt haar bevestiging in het feit dat hun lichamelijke eenwording voortleeft in de identiteit van hun kind, waar zij beiden de verantwoordelijkheid voor opnemen. Het kind ervaart zijn bestaan als geboren vanuit de exclusieve liefde tussen vader en moeder. Het is net door die biologische band tussen vader, moeder en kind, dat exclusiviteit een bijzondere betekenis krijgt. Dat wil niet zeggen dat exclusiviteit bij onvruchtbare koppels geen zin kan hebben maar wordt dat dan niet eerder een kwestie van persoonlijke voorkeur? Is polyamorie dan niet gewoon een evenwaardige ‘geaardheid’ of ‘keuze’ ten opzichte van wie de voorkeur geeft aan ‘monogamie’?
Een openstelling van het kerkelijke huwelijk voor holebi’s zit er nog lang niet aan te komen, dat ligt veel te moeilijk in andere werelddelen. Maar de Europese Kerk kan vooroplopen door vernieuwend na te denken over de diverse soorten relaties van vandaag en hun plaats in de geloofsgemeenschap. Misschien moeten de Europese bisschoppen aan het Vaticaan vragen om ons continent wat meer regionale vrijheid te gunnen in het debat daarover?”
Commentaar: Als antwoord hierop wil ik verwijzen naar enkele uitspraken van paus Franciscus. Toen hij nog aartsbisschop was in Argentinië zei hij het volgende over de wet op het ‘homohuwelijk’: In de komende weken zal het Argentijnse volk geconfronteerd worden met een situatie waarvan de uitkomst bijzonder schadelijk kan zijn voor het gezin. Op het spel staat de identiteit en het overleven van het gezin: vader, moeder en kinderen. Op het spel staan de levens van vele kinderen die bij voorbaat gediscrimineerd zullen worden en aan wie de menselijke ontwikkeling zal ontnomen worden gegeven door een vader en moeder en gewild door God. Op het spel staat de totale verwerping van Gods wet die ingeschreven staat in onze harten. Laat ons niet naïef zijn. Dit is niet zomaar een politieke kwestie. Dit is een poging om Gods plan te vernietigen. Dit is niet zomaar een wetsvoorstel maar een handeling van de vader van leugens die de kinderen van God wil bedriegen en in verwarring brengen.” (Bron: http://www.ncregister.com/blog/edward-pentin/cardinal_bergoglio_hits_out_at_same-sex_marriage)
In een toespraak tijdens zijn recente reis naar de Filipijnen, zei hij als volgt: “Het gezin wordt bedreigd door toenemende pogingen van sommigen om het instituut van het huwelijk zelf te herdefiniëren. (…) Seksualiteit, huwelijk en gezin zijn in toenemende mate onderhevig aan aanvallen van sterke machten die Gods plan voor de schepping willen verminken en de waarden willen verraden die de inspiratie zijn geweest voor al het beste in uw cultuur en die er vorm aan hebben gegeven.” Later zou Federico Lombardi, woordvoerder van het Vaticaan, hebben gezegd dat de paus hiermee onder andere verwees naar het homohuwelijk. (Bron: http://www.catholicnews.com/data/stories/cns/1500200.htm)
De dag na de negatieve reactie van Pietro Parolin op de wetswijziging van het huwelijk in Ierland, sprak de paus tijdens zijn wekelijkse audiëntie in lovende termen over het huwelijk tussen man en vrouw. “Het verbond van liefde tussen man en vrouw, het verbond van leven, kan niet geïmproviseerd worden; het kan niet van de ene dag op de andere gebeuren. Hoewel het mooi is dat mensen nu kunnen kiezen met wie ze trouwen, kan de vrijheid van die band niet alleen gebaseerd zijn op lichamelijke aantrekkingskracht of gevoelens. (…) De liefde tussen man en vrouw wordt geleerd en verfijnd.” (Bron: http://ncronline.org/blogs/grace-margins/are-francis-and-parolin-playing-good-cop-bad-cop-same-sex-marriage)
Aangezien dit onderwerp niet alleen over het huwelijk gaat maar ook natuurlijk over homoseksualiteit zelf, wil ik daar nog iets aan toevoegen.
De belangrijkste reden van het succes van de holebibeweging, met name met de wetswijzigingen inzake huwelijk en adoptie en het antidiscriminatie beleid in het algemeen, is ongetwijfeld het idee dat men respect moet hebben voor iemands identiteit, voor iemands seksuele geaardheid, waarbij homoseksualiteit als een alternatief wordt voorgesteld voor heteroseksualiteit, en waarbij dat onderscheid niet wezenlijker zou zijn dan dat bijvoorbeeld de ene persoon blond haar heeft en de andere rood haar.
Hier moeten enkele bedenkingen bij geformuleerd worden.
1) Er is geen wetenschappelijke consensus over het ontstaan van een holebi- of heteroseksuele geaardheid. Cavaria erkent dat expliciet in haar eigen publicatie “Alles wat je altijd al wilde weten over holebi’s”. De APA (American Psychological Association) die in 1974 de aanzet gaf voor de maatschappelijke normalisering van homoseksualiteit in de Westerse wereld, schrijft nu het volgende. “Er is geen consensus bij wetenschappers over de juiste redenen waarom een individu een heteroseksuele, biseksuele, homoseksuele of lesbische oriëntatie ontwikkelt. Hoewel veel onderzoek is gedaan naar mogelijke genetische, hormonale, ontwikkelings-, sociale en culturele invloeden op seksuele oriëntatie, zijn er geen resultaten uit voortgekomen die wetenschappers toelaten te besluiten dat seksuele oriëntatie wordt bepaald door een of meerdere factoren. Velen denken dat aanleg en opvoeding beiden een complexe rol spelen; de meeste mensen ervaren weinig of geen keuze met betrekking tot hun seksuele oriëntatie.” (Bron: http://www.apa.org/topics/lgbt/orientation.aspx – eigen vertaling)
2) De term seksuele geaardheid wordt in het algemeen alleen gebruikt voor het onderscheid tussen holebi en hetero (wat op zich al problematisch is, aangezien biseksualiteit evenveel verwantschap heeft met hetero als met ‘hole-‘). Als we kijken naar een lijst van parafilia, vormen van seksuele voorkeur die maatschappelijk buiten de norm vallen, dan is er geen enkele bij waar men zal van beweren dat mensen er bewust voor gekozen hebben, want het gaat telkens over gevoelens en behoeftes, en daar kies je nu eenmaal niet voor. Niemand gaat er bijvoorbeeld bewust voor kiezen om sadomasochistisch te worden! De manier waarop de term seksuele geaardheid momenteel gebruikt wordt, lijkt daarom eerder op een politiek, maatschappelijk gekozen term, met het doel van aandacht te vestigen op één specifieke vorm van seksualiteit, waarbij abstractie gemaakt wordt van alle mogelijke vormen van seksuele ‘diversiteit’ die niet specifiek te maken hebben met het geslacht waar je je toe aangetrokken voelt.
3) Hoewel seksuele omgang tussen mensen van hetzelfde geslacht misschien al zo lang bestaat als de mensheid zelf, bestaat het idee van homoseksualiteit als een soort van alternatieve identiteit voor heteroseksualiteit nog maar sinds ongeveer 150 jaar. De grondlegger hiervan was de Duitser Karl Heinrich Ulrichs. Hij voerde in 1862 de term Uraniërs in om mensen met homoseksuele gevoelens aan te duiden als een soort derde geslacht, als een soort man-vrouw combinatie. Het idee hierachter was om de aandacht van de samenleving te verschuiven van het gedrag naar een identiteit, en dat via het aldus bekomen respect het verbod op sodomie zou worden afgeschaft. In zijn voetspoor kwam Karoly Maria Benkert (pseudoniem Kertbeny) die de benaming homoseksueel bedacht en die term zou uiteindelijk blijven hangen. Het is echter pas veel later dat dit idee ten volle zou worden benut. In 1985 schreven Marshall Kirk and Hunter Madsen in een document, getiteld “The Gay Agenda”, dat het debat over homoseksualiteit niet langer mocht toegespitst worden op seksualiteit en psychologie, maar wel moest gericht zijn op een identiteit, waarbij men de bevolking en de overheid moet overtuigen dat mensen zo geboren worden. In 1988 start men volop met de uitvoering van deze strategie waarbij men het imago creëert van een minderheidsgroepering die even weinig keuze heeft inzake seksualiteit als iedereen inzake lichaamslengte, huidskleur, talenten of beperkingen. Zelf geloofde men die theorie niet, maar men zag geen ander middel dan dit om het verbod op sodomie af te schaffen. (Bron: “The Born Gay Hoax”, hoofdstuk 1 en 2, van Ryan Sorba).
4) Hoewel men nog altijd niet zeker weet hoe een holebi/heterogeaardheid ontstaat, valt het bijzonder op dat binnen de holebibeweging verklaringen voor homoseksuele gevoelens nooit openlijk mogen toegeschreven worden aan omstandigheden na de geboorte. De reden daarvoor ligt voor de hand. De rechten die men verworven heeft, zijn te danken aan het gelijkschakelen van seksuele geaardheid met categorieën zoals ras en geslacht. Homofobie, wat in feite wil zeggen, iedere afkeuring van homoseksualiteit (en van alle daarmee geassocieerde rechten), wordt steeds vergeleken met racisme, wat zelfs officieel zo door Europa is vastgelegd. Erkennen dat seksuele gevoelens ook beïnvloed kunnen worden door allerlei omstandigheden, zoals relatie met ouders, leeftijdsgenoten, traumatische ervaringen zoals seksueel misbruik of overlijden van een geliefde, identificatie met het eigen geslacht en waardering voor zichzelf, zouden het risico hebben van de aandacht af te leiden van een identiteit waar rechten aan gekoppeld kunnen worden, naar gedrag dat een gevolg is van een complexe wisselwerking tussen uitwendige omstandigheden en de innerlijke beleving daarvan.
Ten slotte wil ik nog verwijzen naar het getuigenis van Rosaria Butterfield. Zij heeft zelf vele jaren geleefd als lesbische activiste, maar na lange Bijbelstudie is ze tot andere inzichten gekomen. Ze bekritiseert drie theorieën die in haar christelijke omgeving de ronde doen. 1) Het idee van Freud, die de ziel vervangt door seksuele identiteit als het belangrijkste bepalend element van de mens. 2) Het Bijbelse revisionisme, waarbij men beweert dat alle veroordelingen van homoseksualiteit in feite verkeerde interpretaties, vertalingen of toepassingen zijn en dat de Bijbel geen monogame homoseksuele relaties zou verbieden. 3) Het idee van reparatieve therapie (‘pray the gay away’), dat we homoseksualiteit moeten genezen door heteroseksualiteit. Hierbij vergeet men dat berouw en overwinning op de zonde een gave zijn van God en dat we volledig deel kunnen uitmaken van het Lichaam van Christus, ook al worden we geconfronteerd met seksuele beproevingen. (Bron: http://www.thegospelcoalition.org/article/you-are-whatand-howyou-read/)
D.B.
Forumcatholicum 