30-06-2021
Voorafgaande Nota van de Redactie. Dit artikel bevat verscheidene links. Deze verwijzingen dienen enkel ter illustratie van het onderwerp. Zij mogen niet opgevat worden als een algemene of partiële beaming of goedkeuring van de opvattingen of stellingnames in de teksten waarnaar verwezen wordt.
Mgr. Bonny heeft naar aanleiding van het zegenen van koppels van hetzelfde geslacht meermaals het woord gevoerd in allerlei media als autoriteit in zake zonde. Zijn stelling komt hierop neer: men zondigt alleen als men met kennis van zaken en in vrijheid doelbewust schade wil berokkenen.
Waar dit eigenlijk over gaat, is de mate waarin iemand schuldig is aan het verrichten van kwaad. Een voorbeeld: wie een bepaald verkeersbord niet begrijpt of een verkeersregel niet kent, die kan wel een inbreuk plegen tegen het verkeersreglement maar doet dat onbewust en zonder kennis van zaken. Het begrip zonde wordt in de Kerk echter ook gebruikt om de daad zelf aan te duiden, los van de persoonlijke schuld. Zo spreekt men over zonden tegen de kuisheid. Hieronder vallen onder andere zelfbevrediging, pornografie, prostitutie en seksuele betrekkingen buiten het huwelijk.
Wanneer de congregatie van de geloofsleer dan zegt dat koppels van hetzelfde geslacht niet gezegend kunnen worden, omdat men de zonde niet kan zegenen, dan gaat dit over het object van de daad zelf: seksuele omgang buiten het huwelijk tussen man en vrouw. Men doet daarbij geen uitspraak over de mate van schuld. Wat Mgr. Bonny in al zijn uiteenzettingen over zonde doet, is eigenlijk een soort van rookgordijn optrekken. Hij spreekt over de mate waarin mensen schuldig zijn aan het kwaad en negeert volledig dat de Kerk ook spreekt over zonde als een objectieve beschrijving van dat wat ingaat tegen Gods wil. Dat is nog zacht uitgedrukt, want eigenlijk is het ook een oneerlijke poging om de Congregatie van de Geloofsleer belachelijk te maken.
Daarnaast moet ook opgemerkt worden dat volgens het katholiek geloof de principes van de morele wet geschreven staan in het geweten van elke mens. Men moet dus opletten met zomaar te stellen dat mensen niet kunnen zondigen, wanneer ze geen kennis hebben van goed en kwaad.
Als Koen Wauters en Valerie De Booser na vele jaren huwelijk uit elkaar gegaan zijn, dan hebben ze dat, naar eigen zeggen, gedaan omdat ze geen toekomst meer zagen in hun relatie. Er was geen sprake van overspel. Ze wilden elkaar ook zeker geen kwaad doen. Ze zullen waarschijnlijk niet gedacht hebben dat dit een zonde was. Maar wil dat dan ook zeggen dat God dit een goede manier vindt van met hun relatie en ouderschap om te gaan?
Patrick Stübing en Susan Karolewski zijn broer en zus en groeiden afzonderlijk op. Wanneer zij elkaar later beter leerden kennen, werden ze verliefd op elkaar en kregen ook kinderen samen. Uit een interview met Mgr De Kesel blijkt dat hij van mening is dat liefde niet met zonde geassocieerd mag worden. Nochtans is het niet meer dan normaal dat de incestueuze liefde tussen broer en zus door de kerk als zonde wordt omschreven.
Een koppel dat samen graag naar porno kijkt en de indruk heeft dat dit een positief effect heeft op hun seksualiteitsbeleving, begaat toch een zonde tegen de kuisheid, omdat pornografie de waardigheid aantast van hen die omwille van geldgewin hun intimiteit prijsgeven aan anderen.
Mgr. Van Gheluwe noemde de misbruiksituatie met zijn neefje een ‘relatietje’. Hij wist dat het verkeerd was, ging het ook biechten, maar bleef het wel doen en had in het begin ook niet de indruk dat zijn neefje het verkeerd vond. Hij begreep zelf niet goed waarom hij het bleef doen. Je kan je dus afvragen in welke mate hij gezondigd heeft. Gaat Mgr. Bonny dan ook boos worden als de Congregatie van de Geloofsleer dergelijke ‘relatietjes’ als zonde bestempelt?
Wie als vrijgezel een sterke behoefte aan seksuele bevrediging ervaart, kan zich daarin niet vrij voelen, want zelfbevrediging blijft nog altijd een zonde tegen de kuisheid.
Er zijn mensen die wel trouw willen zijn aan hun partner, maar het moeilijk hebben met seksuele monogamie en soms ook in overeenstemming met hun partner beslissen om een open relatie te hebben, om op die manier zelfs hun vaste relatie te kunnen bewaren. Daarbij geven ze elkaar dus de toelating om seksuele omgang te hebben met anderen in losse contacten. Soms kan dit ook gepaard gaan met een bijkomende vaste relatie, zonder dat de eerste dus wordt stopgezet. Dat wordt dan polyamorie genoemd. Ook al kan dit allemaal met liefde en veel goede bedoelingen gepaard gaan, vanuit de katholieke moraal stelt men niettemin dat dergelijke seksuele activiteit buiten het huwelijk een zonde is tegen de kuisheid.
En zo ook kan men stellen dat, ook al hebben twee mensen van hetzelfde geslacht een vaste relatie met elkaar, ook al houden zij oprecht van elkaar en denken ze dat ze niet op een andere manier gelukkig kunnen zijn, dan toch zondigen zij tegen de kuisheid als zij daarbij seksuele omgang hebben met elkaar.
De belangrijkste vraag in deze kwestie is dus niet of mensen die in een homoseksuele relatie zijn, bewust en vrij kwaad willen doen. Het gaat erom of God zo’n seksueel gedrag goedkeurt of niet, of dit past binnen Gods plan met de mensheid. Met andere woorden, of dit werkelijk goed is voor het geluk van de mens. Want God wil uiteindelijk alleen maar dat de mens gelukkig is. Gelukkig met zichzelf, in de relatie met anderen en in relatie met God. Dit geluk kan ook alleen maar echt blijven bestaan, als het in overeenstemming is met de waarheid.
Het valt moeilijk te begrijpen dat een bisschop onwetend zou zijn over de leer van de kerk. Het lijkt dan ook waarschijnlijker dat hij door een eenzijdige benadering van het begrip zonde de discussie op een zijspoor wou brengen, om niet letterlijk te moeten zeggen dat hij de leer van de kerk verwerpt.
Wie een beetje verder kijkt naar het discours dat hierover in bepaalde kerkelijke kringen wordt gevoerd, die weet dat men de bijbel zo wil interpreteren dat het verbod op homoseksualiteit niet moet toegepast worden op trouwe, liefdevolle relaties. Dat is niet de officiële leer, maar vanuit een bepaalde theologische stroming schuift men deze herinterpretatie van de bijbel wel naar voor.
Men verwerpt daarbij eigenlijk het scheppingsplan van God, die de mens maakt als man en vrouw en dus lichamelijk gezien, vanuit de vruchtbaarheid, seksualiteit ook ordent als een relatie tussen man en vrouw. Homoseksualiteit afkeuren is eenvoudigweg al respect tonen voor God als goede en almachtige Schepper van de natuur, van de mens. Aangezien homoseksualiteit tegenstrijdig is met het plan van God voor de mens, kan het dus ook niet goed zijn voor het geluk van de mens.
Men zal dan vaak zeggen dat als God alles gemaakt heeft, dan heeft God er ook voor gezorgd dat homoseksualiteit bestaat. Het loutere feit dat iets bestaat en gebaseerd is op bepaalde aangeboren eigenschappen, gevoelens en behoeften, zou dan al willen zeggen dat God het zo bedoeld heeft. In dat geval zou bijvoorbeeld pedofilie ook door God gewild zijn en zou God bewust mensen bepaalde handicaps geven vanaf de geboorte. En waar komen alle ondeugden dan vandaan? Zolang men nog altijd wil geloven in een goede, intelligente, almachtige Schepper, moet men dus ergens ook een onderscheid kunnen maken. Over de ondeugden (hoogmoed, afgunst, toorn, luiheid, gierigheid, gulzigheid, onkuisheid) wordt gezegd dat ze het gevolg zijn van een ontaarding van gevoelens die zelf neutraal zijn. Een verlangen naar gerechtigheid kan ontaarden in wraakzucht. Honger of een behoefte aan genot kan ontaarden in gulzigheid. Zelfbehoud kan ontaarden in gierigheid. Een behoefte aan liefde en seksueel verlangen kan ontaarden in onkuisheid. Gevoelens en behoeften die in wezen niet slecht zijn (in die zin kan je zeggen dat ze deel uitmaken van de door God geschapen menselijke natuur), liggen dus mee aan de basis van ondeugden zonder dat God die ondeugden zelf gemaakt heeft. Ze zijn eerder te verklaren vanuit een combinatie van elementen uit onze geaardheid, invloeden van buitenaf, manieren om dit allemaal te interpreteren en onze vrije wil.
De oorsprong van homoseksualiteit is eigenlijk wetenschappelijk niet duidelijk. Cavaria (1) zelf erkent dat letterlijk zo in hun eigen online brochure die iedereen kan raadplegen. De American Psychological Association spreekt over een complexe combinatie van nature en nurture.
Het idee dat iets aangeboren is, wordt gebruikt om iedere morele verantwoordelijkheid te ontwijken. “Ik ben nu eenmaal zo, dus ik heb geen keuze, ik kan niet veranderen en dus mag men mij niets verwijten als ik handel volgens mijn geaardheid. Het zou zelfs schadelijk zijn als ik niet zo handel, want dan kan ik mezelf niet zijn.” Dergelijke redenering doortrekken naar andere zaken, maakt echter duidelijk dat dit geen goed argument is. Een kleptomaan begaat nog altijd een misdaad wanneer hij/zij steelt. Van pedofilie beweren sommigen nu ook dat het aangeboren is. Zogenaamde transabled mensen kunnen ook al vanaf een heel jonge leeftijd voelen dat ze niet gelukkig zijn met een normaal, gezond lichaam. Gewelddadigheid wordt door sommigen ook gedeeltelijk verklaard vanuit de biologie.
In al die gevallen kunnen we begrip opbrengen voor de gevoelens van mensen, maar dat wil niet zeggen dat je hun wensen en gedrag als samenleving moet goedkeuren. Alleen als de mens van nature volmaakt is, kan je zeggen dat een geaardheid hebben automatisch ook wil zeggen dat het goed is om ernaar te handelen. Vanuit christelijke perspectief kan je dan geloven dat oorspronkelijk God de mens volmaakt gemaakt heeft, maar dat onze natuur gekwetst is geraakt door de zonde, waarover het verhaal in Genesis spreekt. De harmonie tussen God en mens, tussen mensen onderling, en tussen mens en natuur is niet meer volmaakt. Begrip tonen voor de menselijke zwakte en tegelijk voor ogen houden dat God het oorspronkelijk zo niet bedoeld heeft en ons nog steeds op weg wil helpen naar de heiligheid, is een evenwichtskunst die van ons allemaal veel inspanningen kan vragen en dit ook een heel leven lang. “Span u tot het uiterste in om door de smalle poort binnen te gaan.” (Lc 13:24)
Doorheen dergelijke inspanningen kunnen we onze vrije wil op het goede trachten te richten. Goede bedoelingen hebben is al één zaak. Mensen die met goede bedoelingen iets verkeerd doen, die kan men wellicht geen of weinig persoonlijke schuld aanrekenen. Maar het is natuurlijk ook belangrijk dat die goede bedoelingen gericht zijn op wat werkelijk goed is. Daarvoor is wijsheid, inzicht in de waarheid nodig. Hoe meer onze vrije wil in waarheid op het goede gericht is, hoe meer we in harmonie met God leven.
D.B.
(1) Çavaria is de Vlaamse belangenverdediger van LGBTI-mensen en koepel van LGBTI-organisaties.
Forumcatholicum 